Medicijnonderzoek groeit, en dus groeit ICON

Medicijntester ICON (voorheen Pharma Bio Research en daarna PRA Health Sciences) in Groningen en Assen breidde deze week opnieuw uit. In Utrecht werd een vergroot keuringscentrum geopend. ICON wil groeien, maar wil tegelijkertijd de menselijke maat niet vergeten. ,,Achter elk monster, zit wel een patiënt die graag beter wil worden.’’

(Dagblad van het Noorden - geschreven door Richold Brandsma)

Ontstaan en opgegroeid in Zuidlaren verhuisde ICON naar Groningen toen daar de mogelijkheid was een onderzoekscentrum te bouwen met directe verbinding naar het Martiniziekenhuis. In Assen, langs de A28, heeft het bedrijf daarnaast het misschien wel grootste bio-analytisch laboratorium van Europa. ,,Laten we zeggen: een van de grootste’’, zegt executive director Edith Romp bescheiden. 

Romp en haar evenknie van de kliniek in Groningen, Perry de Jongh, werken in gescheiden werelden die tegelijkertijd onlosmakelijk aan elkaar zijn verbonden. De klinische studies naar het effect van nieuwe medicijnen in Groningen kunnen niet zonder de analyses door het lab in Assen. ,,Dat er zo weinig afstand is tussen kliniek en lab is echt heel fijn’’, zegt De Jongh. ,,Niet heel veel onderzoekscentra hebben dat. Wat je bijvoorbeeld vaak ziet is dat klinieken monsters op moeten sturen naar een veraf gelegen lab, soms zelfs met een vliegtuig. Dat alleen al kan dagen duren. Wij kunnen een monster naar Assen sturen en al dezelfde dag resultaten terug hebben.’’

Het echtpaar Jan en Ineke Jonkman bouwde Pharma Bio-Research in Zuidlaren in de jaren tachtig en negentig uit tot een bloeiend bedrijf. Na het vertrek van Jan Jonkman (die in 1998 nog de Wubbo Ockelsprijs kreeg) volgde in 1999 een faillissement. Er volgde een doorstart met investeringsmaatschappij Trimoteur. Enkele jaren later kwam het bedrijf in handen van het Amerikaanse PRA Health Sciences. PRA werd twee jaar geleden overgenomen door het Ierse ICON.

In de eerste decennia van deze eeuw is de Drents-Groningse geneesmiddelentester uitgegroeid tot een wereldspeler. Midden in coronatijd werd het uitgebreide laboratorium (van 3000 naar 6000 vierkante meter) in Assen geopend. Het lab verricht onderzoek op de monsters die uit de kliniek in Groningen komen. ,,Maar daarnaast hebben we externe klanten, eigenlijk uit de hele wereld, voor wie we onderzoek verrichten’’, zegt Romp.

Uitbreiding keuringscentrum Utrecht

​Deze week ging het uitgebreide keuringscentrum in Utrecht open. Die uitbreiding heeft vooral te maken met de spreiding van mensen die aan geneesmiddelenonderzoek mee willen doen. De Jongh: ,,Deelnemers aan onze onderzoeken komen uit heel het land, en een redelijk aantal komt uit België en Duitsland. Voordat ze mee kunnen doen, moeten we ze onderzoeken. Na zo’n medische keuring volgen diverse nacontroles. Daarvoor moesten mensen tot nu toe vooral naar Groningen reizen. Best een opgave als je bijvoorbeeld in Zeeland of Rotterdam woont. Nu kunnen deelnemers hiervoor ook in Utrecht terecht. Dat is makkelijker te bereizen en maakt het meedoen aan een onderzoek laagdrempeliger.’’ 

Het werven van deelnemers voor de onderzoeken is een belangrijk aspect van de dienstverlening van ICON. ,,De klant die een medicijn wil laten testen, heeft ook specifieke eisen aan een testgroep. Eisen die moeten leiden tot de best mogelijke resultaten. Eigenlijk zou je het liefst drielingen of vierlingen in de testgroep willen. Die verschillen genetisch zo weinig dat je mag verwachten dat ze hetzelfde reageren op het medicijn.’’ Vanwege die strenge eisen vallen er in het traject tussen aanmelding en het daadwerkelijke onderzoek altijd nog mensen af. ,,Er zijn dus heel veel deelnemers nodig, een flinke uitdaging’’, voegt De Jongh toe.

Midden in de coronacrisis waren alle ogen gericht op, toen nog, PRA Health Sciences. In Groningen werd het vaccin van Janssen getest. Het kostte toen geen moeite testpersonen te vinden. Honderden mensen meldden zich aan. Romp: ,,Het was een enorme uitdaging. In drie weken tijd hadden we de mensen voor de test gevonden en gevaccineerd. Ja, we waren best wel trots dat we dit deden. Het zijn momenten dat je extra beseft waar we mee bezig zijn hier, dat je wezenlijk een bijdrage kunt leveren. Tijdens die periode werd nog eens extra duidelijk dat er meer zit achter de buisjes die je hier in het lab ziet. We zeggen hier elke dag tegen elkaar ‘achter elk monster zit een patiënt die graag genezen wil worden’.’’

Naast dat het middel moet werken, is veiligheid een groot goed. Tussen geboorte van een medicijn en daadwerkelijk op de markt brengen ervan zit jaren. ,,Voordat wij in beeld komen, is er vaak al zes tot acht jaar aan een geneesmiddel gewerkt’’, zegt De Jongh. ,,Als wij klaar zijn, duurt het vaak nog wel zes jaar of langer voordat het op de markt is.’’ In dat traject vallen veel middelen af. Het betekent dat van de 10.000 middelen die in het laboratorium ontdekt worden er misschien een de eindstreep haalt, legt Romp uit. Het verklaart ook het hoge prijskaartje dat aan medicijnen hangt. De Jongh: ,,Het ontwikkelen van een medicijn kost veel geld. Een medicijn dat vroeg in de ontwikkeling afvalt, kost niet veel. Een medicijn dat in de eindfase afvalt, heeft al wel veel geld gekost.  Deze kosten moeten worden terugverdiend met dat ene medicijn dat wel op de markt komt. Daarbij komt dat de fabrikant vaak maar een beperkt aantal jaren patentbescherming heeft. In die periode moet het geld verdiend worden.’’

Het markeert het belang van goed en efficiënt testen. De Jongh en Romp zien dat er een markt is. Uitgegroeid is ICON dan ook niet. Er zijn voorzichtige plannen in Duitsland, want een groeiend aantal Duitsers meldt zich aan voor geneesmiddelenonderzoek in Groningen. ,,Ja, we willen groeien’’, zegt De Jongh. ,,Er is een markt.’’ ,,En we zijn goed in wat we doen’’, vult Romp aan. ,,Dat mogen we toch wel zeggen?’’